Agro Innovatietafel beschikbaarheid grond: Hoe zet je meer grond in voor boeren die willen extensiveren?

Rondom de vraag: ‘Wat zijn de kansen voor de leden van de Gebiedscoöperatie Zuidelijke IJsselvallei om in samenwerking met andere grondeigenaren meer grond in te zetten voor boeren die willen extensiveren?’ organiseerde De Innovatie Coöperatie een Agro Innovatietafel. Met vijftien deelnemers van diverse partijen gingen we het gesprek aan over deze vraag. Dit leverde een zeer boeiende discussie op.

Agrarisch ondernemers uit de IJsselvallei hebben zich verenigd in de onlangs opgerichte Gebiedscoöperatie Zuidelijke IJsselvallei. Het gebied van de coöperatie strekt zich uit ten zuiden van de A1 tussen de IJssel en de Veluwe tot aan Arnhem. Met de oprichting trekken ondernemers samen op om een meer natuurinclusieve landbouw te realiseren. De Gebiedscoöperatie houdt zich bezig met thema’s rondom de ontwikkeling van het landelijk gebied, de beschikbaarheid van gronden, het verspreiden van kennis over natuurinclusieve kringlooplandbouw en de samenwerking met andere partijen in het gebied. De Gebiedscoöperatie wil hierbij het aanspreekpunt én de verbindende schakel zijn voor regionale partners, zoals gemeenten, provincie, waterschap en terreinbeherende organisaties.

Verschillende perspectieven

In het gebied spelen diverse thema’s zoals natuur, biodiversiteit, bodem, water etc. Boeren ervaren dat er van allerlei kanten aan grond ‘getrokken’ wordt. Door extra ruimte in grond ontstaat er meer ruimte in de bedrijfsvoering, waardoor agrariërs percelen extensiever kunnen gebruiken. Beschikbaarheid van grond vraagt om een samenhangende aanpak tussen agrariërs, overheden, terrein beherende organisaties en andere marktpartijen. Daarom organiseerde De Innovatie Coöperatie in samenspraak met de Gebiedscoöperatie een Agro Innovatietafel. Tijdens deze innovatietafel vragen we deskundigen mee te denken over oplossingen vanuit verschillende perspectieven. Doel is om gezamenlijk tot oplossingen en samenwerkingsmogelijkheden te komen.

Sander Wijgman, melkveehouder en bestuurslid van de Gebiedscoöperatie, ontving de deelnemers op zijn boerderij in de uiterwaarden in Leuvenheim: ‘Als Gebiedscoöperatie zijn we aan het zoeken naar hoe we met partijen in gesprek kunnen over grond, extensivering en natuur. Het was heel prettig dat De Innovatie Coöperatie ons daar bij ondersteunde, meerder organisaties bij elkaar bracht en leiding gaf aan de bijeenkomst. Het was een positieve bijeenkomst. Na het voorstellen volgde een heel open gesprek op niveau over waar we tegenaanlopen. Geen wij tegen zij. We hebben elkaar nu in de ogen gekeken. Als we in de toekomst aan een meer gebiedsgerichte aanpak gaan werken, hebben we elkaar nodig en kunnen we elkaar makkelijker opzoeken en vinden.We beraden ons op hoe we verder gaan. ’

Verdienmodel

Tijdens de sessie op het bedrijf van Sander Wijgman gingen we in gesprek over dilemma’s die spelen, regelgeving die soms belemmerend werkt, samenwerkingsmogelijkheden en oplossingsrichtingen. We sloten de middag af met drie hoofdlijnen. Als eerste draait het bij de vraag om grond continue om het verdienmodel van de boer. We zien een verschuiving van het verdienmodel ontstaan. De kasstroom bij de melkveehouder komt nu voor zo’n 90% uit melkgeld. Is het denkbaar voor melkveehouders dat dit de komende tien jaar voor een behoorlijk groot percentage uit groene en blauwe diensten komt? Melkveehouders willen duidelijkheid voor lange termijn. Ze gaven aan bang te zijn dat vergoedingen van de overheid voor groen/blauwe diensten bij een volgend kabinet weer kunnen verdwijnen. Ook de terreinbeherende organisaties gaven aan belang te hebben bij langdurige afspraken. Partijen zullen met elkaar op zoek moeten naar langjarige afspraken. Unaniem was het oordeel dat de tbo’s de boeren hard nodig hebben voor een betaalbaar natuurbeheer. Er lijken best mogelijkheden te zijn dat boeren uit het gebied, grond van tbo’s tegen gereduceerd tarief kunnen gebruiken. De wederdienst zou kunnen bestaan uit groene of blauwe diensten op de eigen grond van de boeren. Natuurorganisaties geven aan dat ze zoekende zijn hoe ze samen met boeren meer voor de biodiversiteit kunnen doen.

Kansen voor Gebiedscoöperatie

Ten tweede speelde de vraag hoe de Gebiedscoöperatie eruit moet zien om kansen te kunnen pakken. Diverse partijen zagen kansen voor de Gebiedscoöperatie als gesprekspartner. Tegelijkertijd voorziet men problemen met belangentegenstellingen. Kan de Gebiedscoöperatie namens alle boeren spreken? Kan ze afspraken maken met tbo’s over beschikbaarheid van gronden en voorwaarden? Citaat: ‘De Gebiedscoöperatie moet geen belangengroep worden, daar hebben we er al genoeg van’. Meermaals werd aangegeven dat ook de stoppende veehouders aandacht verdienen. De Gebiedscoöperatie zou ook met hen in gesprek moeten gaan. Is een Gebiedscoöperatie met alleen leden die boer zijn, wel een echte gebiedscoöperatie?

Preferente partner

Als derde werd de vraag opgeworpen welke kansen gaan we pakken? Meerdere partijen benoemden dat men nadenkt over regelingen om boeren tegemoet te komen met lange termijn afspraken. Dit kan op verschillende manieren met verschillende partners ingevuld worden. Denk bijvoorbeeld aan lagere pachtprijzen indien melkveehouders natuurinclusiever boeren. Vanuit het waterschap werd aangegeven dat de komende jaren nog meer buffer nodig is op landbouwgrond. De waterschappen gaan niet al die grond kopen. De komende jaren gaan we verkennen hoe we het beheer op deze gronden kunnen organiseren. Natuurorganisaties gaven aan dat ze graag met de Gebiedscoöperatie in gesprek gaan om te verkennen hoe ze samen met boeren meer biodiversiteit in het landelijk gebied kunnen creëren. Natuurlijk zijn er nog allerlei beren op de weg. De overheid zit vast aan regelingen dat men niet maar zo grond aan bepaalde partijen mag toekennen en anderen geen kans geven. (Didam arrest werd meerdere keren genoemd.) Er werd afgesloten met de tip: Gebiedscoöperatie zorg dat je een preferente partner wordt voor grondeigenaren in jullie gebied.

Maurits Elsevier Stokmans, rentmeester a.s.r. in rayon midden, waaronder Gelderland, was ook bij de bijeenkomst: ‘De hoofdvraag van de middag sluit aan bij waar wij als a.s.r. mee bezig zijn. De grondmarkt zit op slot, mede door onzekerheid bij de boeren. Wij willen als bedrijf graag het buitengebied en agrarische bedrijven verder helpen. Daarvoor geven wij bijvoorbeeld korting op de pacht als boeren zich inzetten voor een duurzame bedrijfsvoering en ondersteunen wij het als boeren akkerranden of houtwallen aanleggen. De meeste grondaankopen die we momenteel doen, zijn bedoeld om te helpen extensiveren. Het was een geslaagde middag: goed verzorgd, interactief met een rondje over het bedrijf en een inhoudelijk gedeelte op de deel van de boerderij. Alle regionale spelers waren aanwezig, er was vrij veel energie en iedereen wilde bijdragen. Zo ontstond iets meer begrip voor elkaar. Er werd niet veel nieuws gezegd, maar wel mooi en bijzonder dat het werd gezegd in de setting waar we waren.’